Σαν σήμερα

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗ

Ηταν σούρουπο της 28ης του Σεπτέμβρη του 1942, γύρω στις 8.30 μ.μ., όταν από το αεροδρόμιο Φαγίντ της Αιγύπτου απογειώθηκαν, με προορισμό την ηπειρωτική Ελλάδα, τρία βρετανικά αεροπλάνα. Το καθένα από αυτά μετέφερε από μία ομάδα τεσσάρων σαμποτέρ όπου ένας ήταν αρχηγός, ένας ειδικός στις ανατινάξεις, ένας χειριστής ασυρμάτου κι ένας γνώστης της ελληνικής γλώσσας.

Μετά τα μεσάνυχτα της 28ης προς 29η του Σεπτέμβρη τα αεροπλάνα βρίσκονταν πάνω από τα βουνά της Ρούμελης, με τους σαμποτέρ έτοιμους να πέσουν στα προκαθορισμένα σημεία όπου θα έπρεπε να υπήρχαν αναμμένες φωτιές: Η πρώτη και η τρίτη ομάδα θα έπεφταν στην Γκιώνα και η δεύτερη στην περιοχή του Ν. Ζέρβα στο Σακαρέτσι. Ομως, φωτιές δεν εντοπίστηκαν, ρίψη αλεξιπτωτιστών δεν έγινε και ύστερα από άσκοπους γύρους δύο ωρών τα αεροπλάνα γύρισαν στη βάση τους.

Δύο μέρες αργότερα η επιχείρηση επαναλήφθηκε. Αυτή τη φορά με μεγαλύτερη επιτυχία. Ετσι, οι δύο από τις τρεις ομάδες έπεσαν στην περιοχή της Γκιώνας ενώ η τρίτη έπεσε στην περιοχή του Καρπενησίου σε επόμενη επιχείρηση, περίπου ένα μήνα αργότερα.
Οι τρεις ομάδες των Βρετανών σαμποτέρ είχαν έρθει στην Ελλάδα ύστερα από απόφαση του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής με άμεσο στόχο να εκτελέσουν μια αποστολή με την κωδική ονομασία «HARLING». Η αποστολή αυτή προέβλεπε να ανατιναχθεί μία από τις γέφυρες Παπαδιάς, Ασωπού ή Γοργοποτάμου και τελικά η γέφυρα που επιλέχθηκε να ανατιναχθεί ήταν αυτή του Γοργοποτάμου...

Η επιχείρηση και η στρατιωτική της σημασία

Η επιχείρηση στο Γοργοπόταμο για την ανατίναξη της γέφυρας πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου του 1942 από εκατόν πενήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη, εξήντα αντάρτες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα και δώδεκα Αγγλους σαμποτέρς, με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη Εντι Μάγιερς και υπαρχηγό τον ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ.

Το σχέδιο ανατίναξης ήταν των Εγγλέζων. Το είχε επεξεργαστεί ο Ε. Μάγιερς που ήταν ειδικός σ' αυτού του είδους τα σαμποτάζ. Το σχέδιο όμως της επίθεσης για την κατάληψη της γέφυρας - έτσι ώστε να είναι δυνατή η υπονόμευση και ανατίναξή της - συζητήθηκε ανάμεσα στον Αρη Βελουχιώτη, το Ναπολέοντα Ζέρβα και τους Βρετανούς.

Χρόνος έναρξης της επιχείρησης καθορίστηκε η 11η βραδινή της 25ης Νοεμβρίου 1942. Γύρω στη 1.30 σημειώθηκε η πρώτη έκρηξη. Την ώρα εκείνη κατέφθανε μια αμαξοστοιχία με ενισχύσεις απ' τη Λαμία (Λιανοκλάδι). Το τρένο είχε μπει στη γέφυρα, όταν έγινε η έκρηξη και συντρίβει μαζί με ένα τμήμα της. Λίγο αργότερα σημειώθηκε και δεύτερη έκρηξη και έτσι ολοκληρώθηκε η καταστροφή με επιτυχία. Η επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία και ολοκληρώθηκε στις 2.21΄ της 26ης. Ο επίλογος της επιχείρησης HARLING γράφτηκε δυο μέρες μετά την ανατίναξη της γέφυρας όταν οι Ιταλοί προχώρησαν στην άνανδρη μέθοδο των αντιποίνων για εκφοβισμό του λαού. Ετσι, αφού παρέλαβαν από τις φυλακές της Λαμίας 14 πατριώτες, τους 7 τους εκτέλεσαν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα και τους υπόλοιπους τους εκτέλεσαν στα Καστέλια της Παρνασίδας, απ' όπου και κατάγονταν, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.

Ο Βρετανός Πρωθυπουργός,Ουίνστον Τσόρτσιλ,, το είχε χαρακτηρίσει τότε σαν μια μεγάλη επιτυχία, ως εκείνη τη στιγμή, το μεγαλύτερο "σαμποτάζ" της Ευρώπης.
«Ηταν πολύ σημαντικό - αναφέρει ο Ε. Μάγιερς- να παρεμποδίσουμε με κάθε τρόπο τις προσπάθειες του εχθρού να ενισχύσει τις βάσεις του κατά μήκος της βορειοαφρικανικής ακτής, φέρνοντας προμήθειες διά θαλάσσης από τη Νότια Ευρώπη». Αλλά και οι Γερμανοί σε απόρρητη επίσημη έκθεσή τους, που συνέταξαν στις 9/4/1943 επιτελείς του ειδικού γραφείου Αϊνς Τσε της Θεσσαλονίκης θεωρούσαν τα σαμποτάζ των ανταρτών και ειδικά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, ενέργειες «με σκοπό να παρεμποδίσουν την ομαλή λειτουργία της επιμελητείας και τις ενισχύσεις προς το γερμανικό εκστρατευτικό σώμα στη Βόρεια Αφρική από τις στρατοπεδευμένες στην Ελλάδα γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις». Αξιοπρόσεκτη είναι επίσης και η αναφορά του Χέρμαν Νόιμπάχερ, ειδικού εντεταλμένου για οικονομικά και χρηματικά ζητήματα στην Ελλάδα, προς τον Γερμανό υπουργό Εξωτερικών Ρίμπεντροπ, με ημερομηνία 2 Δεκεμβρίου 1942. «Η επιχειρησιακή βάση ''Ελλάδα''- γράφει ο Νόιμπάχερ- ήταν ως την αλλαγή της κατάστασης στην Αφρική ουσιαστικά ένα προγεφύρωμα για τον ανεφοδιασμό της Κρήτης και της Βόρειας Αφρικής... Οι συνέπειες της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου είναι πάρα πολύ σοβαρές. Επανάληψη τέτοιων πληγμάτων θα θέσουν υπό αμφισβήτηση την αντοχή ολόκληρης της επιχειρησιακής βάσης, συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης».

To 1982 η Ελληνική κυβέρνηση καθιέρωσε την επέτειο της επιχείρησης «Γοργοπόταμος» ως επίσημο εορτασμό της Εθνικής Αντίστασης.