ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ (ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

Οι Μακεδόνες και οι Γάλλοι

Η ιστορία ξεκινά από τα χρόνια του Φιλίππου. Χρησιμοποιούσε τα μεταλλεία εξορύσσοντας χρυσό και άργυρο. Με το προϊόν της Κασσάνδρας, οργανώθηκε στρατός, κατασκευάστηκαν όπλα και χρηματοδοτήθηκε η φιλόδοξη εκστρατεία στην Ασία, η οποία έφερε τον νεαρό Αλέξανδρο έως την Ινδία. Η Χαλκιδική υπήρξε το λίκνο του πολιτισμού των Ελλήνων.

Αξιοπερίεργη ήταν η μέθοδος με την οποία οι αρχαίοι πρόγονοί μας διαχώριζαν το χρυσό από τα υπόλοιπα μέταλλα που ήταν αναμεμειγμένος: τον σιδηροπυρίτη και τον αρσενοπυρίτη. Από το συμπαγές πέτρωμα, κατόρθωναν να εξαγάγουν μόνο το χρυσάφι, ενώ το υπόλοιπο το εγκατέλειπαν. Η μέθοδος ακόμα δεν έχει αποκωδικοποιηθεί…

Οι αρχαίες στοές ανακαλύφθηκαν στους νεότερους χρόνους. Έγινε γνωστός ο πλούτος του υπεδάφους. Η συνέχεια γνωστή και αναμενόμενη. Η οσμή του κέρδους τραβά. To 1897 ανέλαβε τα μεταλλεία η Γαλλο - Οθωμανική Ανώνυμη Εταιρεία. Οι Γάλλοι, επηρέασαν τους μεταλλωρύχους. Το λεξιλόγιο τους εμπλουτίστηκε με λέξεις φράγκικες. Χρησιμοποιούν το πασάγιο και δίνουν το ραπόρτο τους. Τοπωνυμία στη γλώσσα τους παραμένουν, με τις λίμνες Σεβαλιέ, να βρίσκονται στην κορυφή της σχετικής λίστας.

Τα χωριά των μεταλλείων έζησαν στιγμές ακμής στα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας. Καθεστώς αυτονομίας με τους κατοίκους να πληρώνουν με ασήμι την ελευθερία τους. Κάθε χρόνο, ο Τούρκος αρμόδιος παραλάμβανε τους φόρους και τα «Μαδεμοχώρια» απολάμβαναν τα δικαιώματά τους. Και στα χρόνια που η παραγωγή ήταν μειωμένη, οι κάτοικοι του χωριού έλιωναν τα ασημένια κοσμήματα των γυναικών τους, ικανοποιώντας τον Σουλτάνο…

Σήμερα υφίστανται κτιριακές εγκαταστάσεις από τη δεκαετία του 1950, όταν και τα μεταλλεία πέρασαν στον έλεγχο του Μποδοσάκη, ενός οραματιστή που συνέβαλλε ουσιαστικά στην πρόοδο της ελληνικής βιομηχανίας. Η ιστορία συνεχίζεται με την καναδική TVX να αναλαμβάνει τα ηνία. Το «κλείσιμο» ήρθε ξαφνικά. Ένα πρωί. Μετά από μια αρνητική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ). Η διακοπή των δραστηριοτήτων άδειασε τον τόπο. Τα μεταλλεία πέρασαν στα χέρια της «Ελληνικός Χρυσός».

Αριθμοί

Στο κοίτασμα της Στρατονίκης απομένουν περί τους 2.000.000 τόνους μεταλλεύματος που περιέχουν μολύβι και τσίγκο (ψευδάργυρο). Ο χρυσός είναι μηδενικός στο εν λόγω κοίτασμα και περιέχονται 170 γραμμάρια αργύρου ανά τόνο. Η έκπληξη. Στα «μεταλλεία του χρυσού» δεν παράγεται χρυσός…

Το κοίτασμα της Ολυμπιάδος, που ενδέχεται να εκμεταλλευτεί στο μέλλον, περιέχει, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 14.000.000 τόνους μεταλλεύματος με ποσοστό περιεκτικότητας σε τσίγκο, περίπου στο 10%, με 110 γραμμάρια ανά τόνο άργυρο και 9 γραμμάρια ανά τόνο χρυσό. Η επιχείρηση εξάγει το σύνολο του προϊόντος στο εξωτερικό, σε Ιταλία, Ισπανία, Ρωσία, Κίνα, Καζακστάν, και Βουλγαρία, καθώς η Ελλάδα δεν διαθέτει μεταλλουργεία ώστε να εκμεταλλευτεί τον πλούτο του υπεδάφους. Το επενδυτικό σχέδιο της εταιρείας προβλέπει και την εκμετάλλευση του κοιτάσματος χαλκού και χρυσού στις Σκουριές. Σύμφωνα με ξένους αναλυτές, το κοίτασμα αυτό θεωρείται παγκοσμίου κλάσης και προσφέρει, με τα σημερινά δεδομένα, δυνατότητες εκμετάλλευσης για περισσότερα από 30 χρόνια. Γεωλόγοι της εταιρείας μιλούν για πάνω από 50…

Η πλευρά των «αντιδρώντων»

Μπήκαμε σε ένα εμπορικό κατάστημα. Εποχής, αυτά που αναζητά ο ΕΟΤ για να διαφημίσει τον αγροτουρισμό. Ο Πέτρος Ιγγλεζάκης, κρατά ένα μαγαζί που μοιάζει να μην άγγιξε ο χρόνος. Μιλήσαμε μαζί του. Μέλος των «οικολόγων» που στρέφονται κατά των μεταλλείων…

Θα μας πείτε τι ακριβώς συμβαίνει στο χωριό σας;

Βεβαίως θα σας πω. Ήρθα στο χωριό το 1947.

Δουλεύατε στα μεταλλεία;

Όχι, ήμουν αστυνομικός. Τότε στην εταιρεία, δούλευε πολύ κόσμος, περίπου 2.000 άτομα. Δεν ήταν τα μεταλλεία όπως είναι σήμερα, δεν είχαν τα μέσα που έχουν σήμερα. Είχαν βρει γαλαρίες έξω από το χωριό. Μόλις πλησιάζανε στο χωριό όμως, σταματούσανε, επί Μποδοσάκη. Μετά όμως, οι εταιρείες βρήκαν μεταλλεία κάτω από το χωριό και άρχισαν να δουλεύουν. Αντιδράσαμε αμέσως γιατί δεν είναι δυνατόν αν «ξεπατωθεί» ολόκληρο το χωριό και να μας καταστρέψουν τα σπίτια μας. Ήρθαν τα ματ. Χτυπηθήκαμε… Έγινε το δικαστήριο. Βγήκε υπέρ μας και σταμάτησαν για λίγο καιρό κάτω από το χωριό. Άρχισαν πάλι σύντομα.

Με την εταιρία που εκμεταλλεύεται τώρα τα ορυχεία, έχετε πρόβλημα;

Ε, βέβαια! Το ίδιο πρόβλημα είναι. Η μία εταιρία το παραδίδει στην άλλη.

Όσα ακούμε για τα φουρνέλα είναι όντως, όπως τα λένε;

Κάνατε λάθος που ήρθατε τέτοια ώρα. Να ερχόσασταν στη μια, το μεσημέρι να τα ακούγατε. Περίπου 10 με 15 φουρνέλα. Στη μία, εδώ χαλάει ο κόσμος. Και έχουν πρόβλημα και τα σπίτια. Είναι ένας υπόγειος κρότος. Μεγάλες γαλαρίες, κάτω από το χωριό… Δεν λέμε ψέματα. Άνθρωποι που δούλεψαν εκεί μέσα, είναι σήμερα εναντίον.

Αυτό γιατί γίνεται;

Μα, γιατί έχουν τα σπίτια τους εδώ!

Ναι, αλλά τα μεταλλεία τους έδωσαν ψωμί κάποτε.

Εσύ τι έχεις καλύτερο; Το μεροκάματό σου ή το σπίτι σου; Μεροκάματο βρίσκεις και αλλού. Σπίτι όμως πως θα ξαναχτίσεις; Γιατί δεν έρχονται εμπειρογνώμονες από το κράτος να μας ασφαλίσουν τα σπίτια; Όχι από την εταιρεία, γιατί η εταιρεία σήμερα είναι εδώ, αύριο είναι αλλού. Το κράτος θέλουμε να έρθει.

Γίνονται δονήσεις; Κουνιέται το σπίτι ή απλώς ακούτε τον ήχο;

Κοίτα, άλλοι λένε σε κάποια σπίτια, πως πέσανε και πράγματα από ράφια…

Αυτά συμβαίνουν μόνο τώρα; Δεν γίνονταν επί Μποδοσάκη;

Μόνο τώρα. Παλιά δεν είχαν μπει τόσο κάτω από το χωριό. Μόνο 2 - 3 σπίτια πέσανε, αλλά τα αποζημίωσαν αμέσως.

Σπίτια που βούλιαζαν και φόβος που παρέμεινε από την εποχή που έπεφταν. Ένας πυρήνας ανθρώπων, που ίσως φοβάται μην επαναληφθεί η ιστορία, που αντιδρά στην καταπίεση των χρόνων του Μποδοσάκη. Η εταιρεία έχει πάντοτε το ίδιο πρόσωπο για αυτούς. Γι’ αυτή την κάστα της μειονότητας. Των ηλικιωμένων. Ανεξάρτητα με το ποιος την διοικεί, με την εξέλιξη της τεχνογνωσίας, με την αρτιότητα του έργου, που πλέον καλύπτει λάθη τεχνικής του παρελθόντος. Και μέσα σε όλα υπάρχουν οι οργανωτές της αντίδρασης. Οι οικολόγοι. Οι δημιουργοί των blog, των επιτροπών. Άνθρωποι που περιέργως, δεν ζουν στο χωριό… Κατευθυνθήκαμε προς την εκκλησία του χωριού. Σκεφτήκαμε πως ο παπάς του χωριού, θα μας ενημερώσει αντικειμενικά. Διαβάστε όσα μας διηγήθηκε ο αρχιμανδρίτης Ευστράτιος Λιάσης, ο παπα – Στράτος…

Εσείς πόσα χρόνια είστε εδώ παπάς;

Στη Στρατονίκη; Κοντά στα 11.

Η δική σας άποψη τελικά ποιά είναι; Να κλείσουν ή όχι τα μεταλλεία;

Κοίταξε, δουλειά να υπάρχει, γιατί το χωριό, κακά τα ψέματα, δεν το κάνουν οι παππούδες. Οι παππούδες είναι με το ένα πόδι στην γη και το άλλο στον τάφο! Ο νέος έχει μέλλον σε αυτό το χωριό. Και εγώ, σαν νέος, βλέπω ότι οι παππούδες του χωριού, εκτός από το να κοιτούν τα εγγόνια τους, δεν μπορούν να κάνουν δουλείες βαριές.

Πολλοί από αυτούς τους παππούδες δεν δούλευαν κάποτε στα μεταλλεία όμως;

Όλοι! Μηδενός εξαιρουμένου.

Τότε δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί θέλουν τόσο πολύ να κλείσουν τα μεταλλεία.

Κοιτάξτε, είναι και τα συμφέροντα ορισμένων…

Τι θα γίνει τελικά εδώ;

Ότι θέλει ο Θεός. Ο Θεός να έχει καλά την νεολαία.

Δηλαδή όλοι αυτοί που λένε, πως το πολύ σε 2-3 χρόνια θα πέσει όλο το χωριό, που στηρίζουν την άποψή τους;

Κοίτα, εγώ είδα και στο μετρό να πέφτει κατά λάθος ένα περίπτερο. Κατά λάθος. Έπεσε ένα περίπτερο, αλλά έγινε ολόκληρο μετρό. Αυτοί που δουλεύουν εδώ στα μεταλλεία κάνουν καλύτερη δουλειά από αυτήν που γίνονταν παλιά. Όταν δούλευαν οι παππούδες. Τώρα κρατούν μέτρα ασφαλείας.

Πρόσφατα, αναζητώντας υλικό για το blog του περιοδικού, πέσαμε πάνω στη σελίδα antibaro.gr. Το σχετικό άρθρο που κέντρισε το ενδιαφέρον μας, (αναφορά και στο Παρόν της Κυριακής, 19/10/2008) έλεγε τα εξής:
«Στα σχέδια του Εφραίμ (του γνωστού), ήταν και η δημιουργία πανεπιστημίου στη Χαλκιδική - στην περιοχή των μεταλλείων χρυσού - με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, με Σχολή Ιατρικής και εξειδίκευση στις σύγχρονες εξελίξεις!
Οι προθέσεις αυτές της Μονής, είχαν τεθεί υπόψη του οικείου δήμου και είχε γίνει συζήτηση με τον δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο και σύμφωνα με πληροφορίες, είχαν απόλυτα συμφωνήσει στη βάση του ότι, πλέον, δεν θα αναγκάζονταν για να ζήσουν οι κάτοικοι τις οικογένειές τους να δουλεύουν στα ορυχεία, αλλά θα είχαν απασχόληση από τις εργασίες που θα δημιουργηθούν λόγω της ίδρυσης του πανεπιστημίου. Τώρα και αυτό αναβάλλεται.»

Αγνή οικολογία; Παιχνίδια εξουσίας; Συμφερόντων; Η άποψη δική σας.

Το πρωί μας βρίσκει στο Στρατώνι. Στις πύλες της εταιρείας. Η παραλία έχει ένα φόντο βγαλμένο από εικόνες του παρελθόντος. Το φθινόπωρο παραδίδει τα χρώματά του στο τοπίο. Η φύση οργιάζει πίσω από τις εγκαταστάσεις. Η Έμμυ Γαζέα, υπεύθυνη για περιβαλλοντολογικά ζητήματα και ζητήματα υγιεινής και ασφάλειας της «Ελληνικός Χρυσός», μας προσέφερε καφέ:

«Αυτά τα 10-20 άτομα χτίζουν μια υπόσταση, η οποία δεν ξέρω αν είναι μόνο φιλόδοξη ή είναι και αμειβόμενη... Και όλα αυτά «παίζουν» πάνω σε ζωές ανθρώπων, που θα χάσουν τις δουλειές τους. Είχαν φτάσει σε σημείο να τσακώνονται μέσα στην ίδια οικογένεια, μια αρρωστημένη κατάσταση. Η ζωή όμως είναι αμείλικτη και θα δώσει την λύση με τον καιρό. Ήδη αισθάνομαι και το βλέπω. Ξεφτιλίστηκε αυτή η κατάσταση. Απαξιώθηκαν μόνοι τους αυτοί οι άνθρωποι. Λυπάμαι γιατί χτίζουν πάνω στις ζωές νέων ανθρώπων μια υπόσταση είτε οικονομική είτε πολιτική…

Και αυτοί οι άνθρωποι, πατήσαν σε αυτό για να γίνουν μέλη δημοτικού συμβουλίου ή για να βγάλουν πολλά χρήματα ή και τα δύο. Πάντα το επικίνδυνο και η κινδυνολογία προσελκύει το ενδιαφέρον, αλλά κάποιοι από αυτούς, που κάποτε ήταν μπροστάρηδες στον αγώνα για το κλείσιμο των μεταλλείων, έχασαν γιατί τους «καπέλωσαν» κάποιοι άλλοι, πιο αδίστακτοι. Η κινδυνολογία πουλάει. Τι να κάνουμε;

Μας κάλεσαν να ακούσουμε τα φουρνέλα…

Να πάτε και στο σπίτι τους και στο μαγαζί τους, να τα ακούσετε μαζί τους. Να δείτε μόνοι σας τι είναι αυτό για το οποίο ωρύονται ορισμένοι και πάνε και κάνουν καταγγελίες με ψευδορκίες. Πάνε γυναίκες και καταθέτουν με ψεύτικα στοιχεία. Το τοπίο πλέον είναι καθαρό, όποιος θέλει να έρθει μαζί μας, να βρούμε την βέλτιστη λύση είναι δεκτός, όποιος όμως θέλει να το παίξει θεματοφύλακας και να χτίσει μια υπόσταση στην τοπική κοινωνία… έξω από την πύλη! Τόσο απλά, τόσο καθαρά!

Είστε από την περιοχή;

Μένω εδώ από το 1995.

Δηλαδή έχετε δει και τις τρείς εταιρίες;

Ναι έχω ζήσει και τα τρία «καθεστώτα».

Ποια είναι η σχέση της εταιρίας με το περιβάλλον σε αντίθεση με τις προηγούμενες εταιρίες;

Παλαιότερα, όταν ο άνθρωπος δεν είχε λύσει το ζήτημα της επιβίωσής του, δεν είχε την πολυτέλεια να ασχοληθεί με την προστασία του περιβάλλοντος. Δεν υπήρχε και το νομικό πλαίσιο τότε... Σήμερα, η νομοθεσία, μας επιβάλλει αυτό που πρέπει να κάνουμε για το περιβάλλον. Αλίμονο αν μέναμε σε αυτό που πρέπει. Πάντα προσπαθούμε για το κάτι παραπάνω! Δεν ήμασταν υποχρεωμένοι από την νομοθεσία να κάνουμε πολλά από τα έργα που κάναμε στην περιοχή... Κι όμως τα κάναμε, για να είμαστε σωστοί απέναντι στο περιβάλλον. Κάθε περιβαλλοντολογικά βέλτιστη λύση μακροχρόνια αποδεικνύεται ως η βέλτιστη και από οικονομικής άποψης. Η φιλοσοφία μας είναι πως ότι έχουμε παραλάβει, οφείλουμε να το βελτιώσουμε, περιβαλλοντολογικά.

Ο κ. Γεωργαντζής, εκπρόσωπος της εταιρείας, μας εξομολογείται: «Όποιος έχει πρόβλημα με το σπίτι του, ας πάει να το δηλώσει. Κάθε σπίτι είναι ασφαλισμένο αντί 2.000.000 ευρώ, ανά συμβάν, και η ασφάλεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανά πάσα στιγμή. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά αυτοί που θέλουν να κλείσουν τα μεταλλεία.

Η μεγαλύτερη ασφάλεια όμως για το χωριό είναι πως αν, έστω και υποθετικά, διαπιστωθεί σχέση του μεταλλείου με ζημιές στη Στρατονίκη, το μεταλλείο θα κλείσει την ίδια στιγμή».

Ταξίδι στο κέντρο της γης

Φάγαμε στην ταβέρνα του κ. Αρβανιτάκη, στο Στρατώνι. Εργάτης των μεταλλείων που αποφάσισε να κάνει παράλληλα δουλειά την ευχαρίστησή του. Αγωνίστηκε για τα μεταλλεία, έφαγε ξύλο, κυνήγησε τους δήθεν οικολόγους για το μέλλον των παιδιών του και του τόπου του. Μας μίλησε καθαρά, χωρίς αναστροφές, καθώς μας τάιζε τις λιχουδιές της περιοχής. Απίστευτο ψάρι, το εγγυώμαι…

Μπήκαμε στα έγκατα της γης εκείνο το πρωί… Γαλότσες, φακός, στολή, κουράγιο. Μας άφησαν να δούμε τον κόσμο τους. Αυτόν, των μεταλλωρύχων. Υψηλές θερμοκρασίες, λάσπη, νερό, εκκωφαντικός θόρυβος. Φτάσαμε στα μέτωπα, είδαμε τα φουρνέλα να τοποθετούνται εμπρός μας, στις υποδοχές που δημιουργήθηκαν για αυτά. Ιδρώσαμε, περπατώντας στις στοές της άπνοιας, στον υπόγειο μικρόκοσμο, κάτω από τη Στρατονίκη. Μείναμε επίτηδες κοντά στα σημεία των εκρήξεων, σε απόσταση που αυτό είναι δυνατόν, για να ακούσουμε τον διαολεμένο ήχο. Στην τραπεζαρία των εργατών. Ο τελευταίος, κλείνοντας την πόρτα, κάθεται και μας ρωτά πως μας φάνηκε ο περιβόητος ήχος. Για άλλη μία φορά, ο δυναμίτης δεν στάθηκε στο ύψος του…