ΨΑΧΝΟΥΝ ΚΑΘΑΡΣΗ ΣΤΟΝ ΣΟΦΟΚΛΗ

Η Ελληνικές Τραγωδίες γίνονται φάρμακο για τα τραύματα των Βετεράνων

Γυρίζουν από τη μάχη παρέα με τους εφιάλτες τους. Όλο και περισσότεροι βετεράνοι στις ΗΠΑ παλεύουν με τη μετατραυματική διαταραχή και το Πεντάγωνο προσπαθεί να απαλύνει τον πόνο τους με αναγνώσεις αρχαίων ελληνικών τραγωδιών. Ίσως οι ιστορίες αρχαίων πολεμιστών τούς κάνουν να νιώσουν λιγότερο μόνοι.

Στα μάτια του υπάρχουν οργή και πίκρα. Φωνάζει και πετάγεται σάλιο από το στόμα του. «Οδυσσέα... Θάνατος! Θάνατος!». Η ανάσα του ιδρώνει το μικρόφωνο. Και ένα δάκρυ κυλά στο μάγουλό του. Μπροστά του έχει αραδιασμένες σελίδες. Δεν απαγγέλλει όμως. Ζει τον ρόλο του. Είναι ο Φιλοκτήτης, πρωταγωνιστής της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή.

Ένας πολεμιστής που παρατούν οι σύντροφοί του στη Λήμνο, στο ταξίδι τους για την Τροία, όταν τον δαγκώνει στο πόδι ένα ερπετό. Εκεί πέρασε ο Φιλοκτήτης δέκα χρόνια, ατιμασμένος, προδομένος, ξεχασμένος. Με το που τελειώνει ο ηθοποιός τον μονόλογό του, μια γυναίκα σηκώνεται από το ακροατήριο. Περνάει ανάμεσα από στρατιωτικές στολές και παίρνει το μικρόφωνο. Προσπαθεί να μιλήσει, αλλά την πνίγουν τα δάκρυα. Ο άντρας της ήταν βετεράνος του πολέμου στο Ιράκ, λέει. Όταν γύρισε από το πεδίο της μάχης κλειδώθηκε για δέκα μέρες στο δωμάτιό του. Απομονώθηκε. Ο γάμος τους δεν άντεξε. Ο πόλεμος τον είχε αλλάξει. Όπως είχε αλλάξει και τη ζωή των ηρώων σε αρχαίες ελληνικές τραγωδίες. Αυτή ήταν μία από τις στιγμές που συγκλόνισαν τον Μπράιαν Ντόρις, δημιουργό του «Τheater of War» («Θέατρο του Πολέμου»). Ο θίασός του είχε βρεθεί στο Κάνσας, στο οχυρό Ράιλι, για να ανεβάσει σκηνές από τα έργα του Σοφοκλή «Αίας» και «Φιλοκτήτης». Το αμερικανικό Πεντάγωνο έχει δώσει 3,7 εκατομμύρια δολάρια στον θίασο του κ. Ντόρις για μια περιοδεία σε 100 στρατιωτικές βάσεις και σχολές μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2010. Στόχος του θιάσου είναι το κοινό- συνήθως βετεράνοι του Ιράκ και του Αφγανιστάν- να εξοικειωθεί με τις ψυχολογικές επιπτώσεις του πολέμου. Να μοιραστεί τις προσωπικές του ιστορίες. Και μέσα από τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες να οδηγηθεί στην κάθαρση.

Διαβάζοντας στις εφημερίδες τις ιστορίες βετεράνων Αμερικανών, ο Μπράιαν Ντόρις είδε στα πρόσωπα του καθενός έναν Φιλοκτήτη. Αισθάνθηκε ότι και αυτοί είχαν εγκαταλειφθεί από τη χώρα τους. Έτσι βρήκε ότι υπήρχαν κοινά σημεία ανάμεσα στις ελληνικές τραγωδίες και τη ζωή των Αμερικανών στρατιωτών. Ευεργετική δράση
«Όταν γράφτηκαν τα έργα του Σοφοκλή η Αθήνα βρισκόταν σε πόλεμο. Ο ίδιος ο Σοφοκλής ήταν στρατηγός. Και οι παραστάσεις στο θέατρο του Διονύσου δίνονταν μπροστά σε ένα κοινό που είχε πολεμήσει σε αρκετές μάχες», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Ντόρις. Εκτός από τον «Φιλοκτήτη», ο κ. Ντόρις έχει επιλέξει και τον «Αίαντα» για τις παραστάσεις του. Ο ήρωας αυτής της τραγωδίας νιώθει προδομένος όταν δεν του δίνονται τα όπλα του Αχιλλέα και προσπαθεί να σκοτώσει τους συντρόφους του. Η θεά Αθηνά παρεμβαίνει και τον στέλνει να επιτεθεί σε κοπάδια ζώων νομίζοντας πως σφάζει τους εχθρούς του. Όταν αντιλαμβάνεται την πλάνη του, ντροπιασμένος δίνει τέλος στη ζωή του. «Πριν από 2.500 χρόνια οι αρχαίοι Έλληνες μιλούσαν για τη μετατραυματική διαταραχή», λέει ο κ. Ντόρις. «Αλλά αυτό που εμείς ονομάσαμε στον αμερικανικό εμφύλιο “η καρδιά του στρατιώτη” ή “κούραση της μάχης” στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Έλληνες το παρουσίαζαν με απίστευτα πλούσιο λεξιλόγιο. “Θεϊκή τρέλα” το αποκαλεί ο Σοφοκλής. Και σε μια σκηνή παρομοιάζει τον στρατιώτη με ένα πλοίο που συνάντησε αντίθετο άνεμο». Παρά τις ωμές περιγραφές, τον θάνατο και το αίμα που συναντάται σε αυτά τα έργα, το Πεντάγωνο τα επέλεξε γιατί γράφτηκαν χιλιάδες χρόνια πριν. Η απόσταση επιτρέπει στον θεατή να δει το έργο πιο ψύχραιμα. Ο ψυχίατρος Τζόναθαν Σέι αναγνωρίζει την ευεργετική δράση που μπορεί να έχει η αρχαία ελληνική τραγωδία στους βετεράνους ενός πολέμου. «Όταν επιστρέφουν από τη μάχη νομίζουν ότι κανείς δεν κατανοεί το πρόβλημά τους», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Σέι.

«Αυτές οι παραστάσεις μπορούν να τους δείξουν ότι δεν είναι μόνοι. Δεν είναι φρικιά».

Μόνο ένα τραπέζι και πέντε μικρόφωνα

ΟΙ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ του θιάσου δεν μοιάζουν με αυτές που ανεβαίνουν στην Επίδαυρο. Δεν υπάρχουν σκηνικά ή κοστούμια. Μόνο ένα τραπέζι και πέντε μικρόφωνα. Από τους ηθοποιούς ξεχωρίζουν τα ονόματα των Πολ Τζιαμάτι (πρωταγωνιστής στην ταινία «Πλαγίως»)και Ντέιβιντ Στρέιθερν (υποψήφιος για Όσκαρ στην ταινία «Καληνύχτα και καλή τύχη»). Οι ηθοποιοί απαγγέλλουν από τρεις σκηνές των έργων «Αίας» και «Φιλοκτήτης». Στο τέλος καλούν τέσσερα άτομα για να μοιραστούν τις εμπειρίες τους με το κοινό και ακολουθεί συζήτηση με τους θεατές. Ο κ. Σέι παρατηρεί ότι η κάθαρση επέρχεται πιο εύκολα όταν κάποιος παράγει την τέχνη, όχι όταν απλά παρακολουθεί.

«Αυτό που κάνουμε δεν είναι ψυχοθεραπεία», εξηγεί ο κ. Ντόρις. «Απλά ανοίγουμε μια πόρτα σε αυτούς τους ανθρώπους. Τους δείχνουμε ότι δεν είναι μόνοι. Το αρχαίο δράμα γεννήθηκε στην Ελλάδα, αλλά σήμερα ανήκει σε όλον τον κόσμο. Δεν χρειάζεται να είσαι ακαδημαϊκός για να το κατανοήσεις ή να το ερμηνεύσεις. Χρειαζόμαστε αυτά τα έργα. Χρειαζόμαστε την απόσταση. Αυτό που κάνουμε είναι μια πράξη συνεργασίας με το παρελθόν, όχι μια ανασκαφή».(TA NEA)