Μαθήματα Δημοσιογραφίας

Απίστευτη εκπομπή του Σωτήρη Δανέζη, αυτή τη στιγμή στο Mega. To "Πολύγωνο της ραδιενέργειας"...


Από το 1949, που πυροδοτήθηκε η πρώτη σοβιετική ατομική βόμβα, έως το 1989, στο λεγόμενο «Πολύγωνο», μια έκταση 18.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, πραγματοποιήθηκαν 456 πυρηνικές δοκιμές. Έως το 1992, στην περιοχή εργάζονταν πάνω από 20.000 στρατιωτικοί και επιστήμονες οι οποίοι ζούσαν στην άκρως απόρρητη-μυστική πόλη της Σοβιετικής Ένωσης, με την κωδική ονομασία «Μόσχα 400» ή «Σεμιπαλατίνσκ-21». Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά τον τερματισμό της λειτουργίας του «Πολυγώνου» και την ώρα που το «Κουρτσάτοφ», όπως λέγεται σήμερα η «ατομική πρωτεύουσα» της Σοβιετικής Ένωσης, προσπαθεί να ξαναβρεί τη χαμένη του αίγλη, η ραδιενέργεια που εκλύθηκε στην ατμόσφαιρα και μόλυνε το υπέδαφος «παραμορφώνει» τις ζωές των ανθρώπων. Τα ποσοστά λευχαιμίας, απλαστικής αναιμίας, οι διάφορες μορφές καρκίνου και οι τερατογενέσεις έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Στην Ιατρική Ακαδημία του Σεμιπαλατίνσκ, 150 χιλιόμετρα μακριά από το «Πολύγωνο», υπάρχει μια αίθουσα για τους φοιτητές που προκαλεί ανατριχίλα στον επισκέπτη. Εκεί, μέσα σε γυάλες με φορμόλη, εκτίθενται τα φρικτά αποτελέσματα, σύμφωνα με τους γιατρούς, της μακροχρόνιας έκθεσης στη ραδιενέργεια. «Αν δούμε τα εκθέματα αυτά θα παρατηρήσουμε το έμβρυο που είναι διεθνώς γνωστό ως «Κύκλωπας». Πρόκειται για μια γενετική ανωμαλία του εγκεφάλου, ένα έμβρυο με μόνο ένα μάτι. Γεννήθηκε το 1984 και αποτελεί παράδειγμα των συνεπειών του «Πολυγώνου», εξηγεί ο Αλτάι Γιουσούποφ, βοηθός του πρύτανη της Ιατρικής Ακαδημίας. «Οι δείκτες της γενετικής παθολογίας είναι δεκαπλάσιοι σε εμάς σε σχέση με τα διεθνή στάνταρ. Έχουμε 50% περισσότερες περιπτώσεις ογκολογικών ασθενειών σε σχέση με τον μέσο όρο του Καζακστάν», λέει οργισμένος ο Τολεουχάν Νουρμαγκανμπέτοφ, διευθυντής μαιευτηρίου στο Σεμιπαλατίνσκ. Καρκινοπαθής και ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι πυρηνικές δοκιμές προκάλεσαν ανεπανόρθωτη μετάλλαξη στο DNA με αποτέλεσμα οι τερατογενέσεις και οι ασθένειες που σχετίζονται με την ακτινοβολία να πολλαπλασιαστούν τις τελευταίες δεκαετίες. «Το πιο τρομερό δεν είναι ότι μεταλλάχτηκε το DNA, αλλά μην τυχόν αύριο αυτά μεταλλαγμένα παιδιά, αυτά τα «τέρατα», αποτελέσουν τον κανόνα. Αυτός είναι ο εφιάλτης...». Στο εσωτερικό του πεδίου πυρηνικών δοκιμών η αίσθηση της ολοκληρωτικής καταστροφής, ο φόβος μόλυνσης από ραδιενέργεια και τα απομεινάρια εκείνης της παρανοϊκής-ατομικής εποχής, δημιουργούν ένα απόκοσμο σκηνικό. Ο Τζαμπουλάτ Γκιλμάνοφ, στέλεχος του Εθνικού Πυρηνικού Κέντρου του Καζακστάν οδηγεί τις ξένες επιστημονικές ομάδες και τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ, στο πεδίο βολής για πυρηνικά όπλα. Ο φακός του Άρη Βιτάλη καταγράφει εικόνες από τους τσιμεντένιους πύργους, όπου τοποθετούνταν τα όργανα παρατήρησης, τη στιγμή που ο μετρητής ραδιενέργειας ενεργοποιείται... Με τη μέση ακτινοβολία στο περιβάλλον να κυμαίνεται από 0,06 έως 0,25 μικρό σίβερ, η ένδειξη 17,42 που καταγράφει το δοσίμετρο σημαίνει ότι η ραδιενέργεια ξεπερνά τουλάχιστον κατά 70 φορές τα φυσιολογικά επίπεδα. Οι κάτοικοι στα χωριά και τις πόλεις, ακόμη και δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από το σημείο μηδέν, θυμούνται μέχρι και σήμερα τα πυρηνικά μανιτάρια που υψώνονταν στον ουρανό και το ραδιενεργό νέφος που ο άνεμος έφερνε πάνω από τα σπίτια τους. «Σαν ήλιος ήταν κι από αυτό βγήκε ένα μανιτάρι, και το βλέπαμε... Εγώ στεκόμουν και ένιωθα τα αυτιά μου να βουλώνουν όπως όταν περνάει αεροπλάνο, άνοιξα το στόμα μου για να παίρνω αέρα και το σώμα μου σύρθηκε από το ωστικό κύμα προς τα κάγκελα...Οι άνθρωποι πέσανε κάτω στη γη από το φόβο τους. Είδαμε την ανάφλεξη από αυτήν την πλευρά και βλέπω το μανιτάρι να κινείται πάνω από το χωριό και δεν ήταν πια άσπρο αλλά χρωματιστό. Είχε χάσει το σχήμα του και είχε αποκτήσει χρώματα, κόκκινα, μπλε και πράσινο, όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου... », λέει η Λουντμίλα Γκαβρίλοβνα από το Ντολόν και γεμίζει μια κούπα γάλα για τα δυο παιδιά της. Ο Αλεξάντερ και ο Ανατόλι έχουν περάσει τα πενήντα αλλά η νοητική τους ανάπτυξη σταμάτησε στην ηλικία των τριών ετών. Η Λουντμίλα έμεινε έγκυος ένα μήνα μετά την δοκιμή της βόμβας υδρογόνου, τον Νοέμβριο του 1955. «Η μυρωδιά θύμιζε κάτι καμένο, κανείς δεν μας είπε τίποτε. Μας είπαν μόνο, ότι γίνονται ασκήσεις... Όταν όμως ήρθαν οι γιατροί και άρχισαν να μας εξετάζουν τότε αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε...» Ο διαβόητος αρχηγός της KGB Λαβρέντι Μπέρια, ως πολιτικός προϊστάμενος του σοβιετικού ατομικού προγράμματος, επέλεξε για πεδίο πυρηνικών δοκιμών τις στέπες του Καζκαστάν με την αιτιολογία ότι η συγκεκριμένη περιοχή ήταν ακατοίκητη. Στην πραγματικότητα, γύρω από το «Πολυγώνο» ζούσαν 1.700.000 άνθρωποι. Οι μάρτυρες των ατομικών δοκιμών και όλες οι επόμενες γενιές θα γίνονταν άθελά τους πειραματόζωα, θύματα της κούρσας των πυρηνικών εξοπλισμών και του Ψυχρού Πολέμου. Η Λουντμίλα δεν έχει καμμιά αμφιβολία για το τι προκάλεσε το δράμα των παιδιών της. «Όλοι μας έχουμε ειδικά βιβλιάρια όπου αναφέρεται ότι είμαστε ραδιοάνθρωποι!»