ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ (ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ)

Για το Υ Magazine,

Κείμενο, αποστολή: Κωνσταντίνος Πανάτσας, Μπάμπης Πετρίδης

Φωτογραφίες: Νίκος Παπαδόπουλος

ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ

Ιστορίες για φουρνέλα που σου τρώνε τ’ αυτιά… Σπίτια που χορεύουν, γη που χάνεται κάτω από τα πόδια σου, λαγούμια του παρελθόντος στο κυνήγι της λάμψης, που διατήρησε την αξία της στους αιώνες που την έγλειψαν από τα βράχια. Είναι η ηχώ της Στρατονίκης, οι λέξεις που γεμίζουν τον αέρα στο στρατόπεδο των «αντιδρώντων». Και απέναντι, οι «λασπωμένοι», αυτοί που συνδέθηκαν με την «Εταιρεία» και έβγαλαν το ψωμί τους στα σπλάχνα των χωριών του ασημιού… Θα σας αφηγηθούμε ένα παραμύθι οικολογικού παροξυσμού, αμαρτωλού παρελθόντος, ελπίδας για το μέλλον και μάλλον, αθόρυβου δυναμίτη. Μια νύχτα στα Μαντεμοχώρια…

Το Διαδίκτυο σε προετοιμάζει. Γεμίζει επιγραφές και προειδοποιήσεις για «θανατηφόρες μεταλλευτικές δραστηριότητες». Για «κόκκινο νερό». Για «κίνδυνο πρωτόγνωρο», για τα «Παιδιά του Μολύβδου», για τα «δρομάκια που βουλιάζουν». Οι κλήσεις προς εισαγγελείς εμφανίζονται σποραδικά σε αναρτήσεις και οι απαντήσεις της αντίπερα όχθης προκαλούν: «Αλήθεια που είναι ο εισαγγελέας για αυτούς που ψεύδονται και παραποιούν την πραγματικότητα, για την εξόρυξη και τους δήθεν κινδύνους στο χωριο, βάζοντας γιαγιάδες να ψευδορκούν;

Φτάνει πια το ψευτοοικολογικό παραλήρημα κάποιων έμμισθων». Η ετοιμότητα ξαφνιάζει, η μάχη κρατά χρόνους πολλούς και οι φαινομενικά, αθώοι οικολόγοι φαντάζουν να αντιμάχονται οργανωμένους υπερασπιστές της εξόρυξης.

Φορτώσαμε το 4x4 και ξεκινήσαμε για τη Στρατονίκη. Στο χωριό που χορεύει. Στο χωριό που δονείται στους ρυθμούς του δυναμίτη, στους ρυθμούς των φουρνέλων. Νωρίς το απόγευμα, η βροχή έχει ποτίσει τα κόκκαλά μας. Ο Οκτώβρης δείχνει τα υγρά του δόντια στο γυαλί του οχήματος. Η θάλασσα μοιάζει αγριεμένη. Για χρόνια υποδέχονταν τα τέλματα της ΑΕΕΧΠ, εκείνου του διορατικού, του Μποδοσάκη, που στιγμάτισε τη φύση. Τα χρόνια όμως του ευεργέτη, δεν περιελάμβαναν τις πράσινες έγνοιες…

Τα νυχτερινά φουρνέλα

Στάση στη πλατεία του χωριού. Σκηνές από γαλλική ταινία. Το χωριό γαλήνιο. Τα μπουριά άχνιζαν. Ορεινός Οκτώβρης… Η βροχή ανάγκασε τα καυσόξυλα να ολοκληρώσουν την παραμονή τους στα πλευρά των σπιτιών. Μετά το ραντεβού μας με τον πρόεδρο του χωριού, περιμένουμε στην πλατεία την βραδινή έκρηξη. Η αναμονή των φουρνέλων. Καθόμαστε υπομονετικά, κάτω από τον πλάτανο. Η βροχή πέφτει γλυκά γύρω μας. Ξαφνικά, εκεί, στην πλατεία του γραφικού οικισμού, μας πλησιάζουν δύο ηλικιωμένοι κύριοι, κομψοί, με τα μαύρα τους κουστούμια, κρατώντας τις ομπρέλες τους στο δεξί τους χέρι.

«Τα ακούσατε;»

«Ποια;»

«Μα τα φουρνέλα. Κουνήθηκε ο τόπος…»

Άναυδοι. Τα φουρνέλα είχαν σκάσει. Κι όμως δεν είχαμε ακούσει απολύτως τίποτα. Σε λίγο, βρεθήκαμε περικυκλωμένοι από ηλικιωμένους. Ίδια εμφάνιση, ίδια αιτία προσέγγισης. «Τα μεταλλεία πρέπει να κλείσουν». Βρεθήκαμε να αναζητούμε ρωγμές σε αυλές και τοίχους, κάτω από το φως ενός αναπτήρα. Οι αντιδρώντες γνωρίζονται μεταξύ τους. Μοιάζουν καλά οργανωμένοι και κινούνται κατά ομάδες. Συνταξιούχοι του μεταλλείου… Μας πλησίασαν 4 σιλουέτες, για να μας πουν το παράπονό τους από την «Εταιρεία». Με όποιο πρόσωπο και αν αυτή εμφανίζεται…

Καλούμε τον πρόεδρο του χωριού. Ο πλέον αρμόδιος. Μας προσκαλεί στο εσωτερικό ενός παραδοσιακού ζαχαροπλαστείου. Η ξυλόσομπα καίει από το μεσημέρι… Ο πρόεδρος μας μιλά ανοιχτά.

Πρόεδρε, πες μας το πρόβλημα του τόπου.

Χρήστος Μπρίκος, πρόεδρος Στρατονίκης: Λοιπόν, άκουσε με, εδώ τα λέμε χύμα και τσουβαλάτα.

(Στη συζήτηση επεμβαίνει ένας συνταξιούχος των μεταλλείων)

Μιλήστε μας ελεύθερα. Πείτε μας για τα μεταλλεία.

Κ. Γιάννης, συνταξιούχος μεταλλείων: Δουλεύω εκεί από τα 17 μου. Στα 17 μπήκα εκεί μέσα.

Η άποψη σας ποια είναι;

Συνταξιούχος: Στην αρχή…

Πρόεδρος: Άσε την αρχή. Πες τους για τώρα.

Σ: Έλα εδώ στη μία και στις εννιά για να μου πεις εσύ, δημοσιογράφε.

Π: Από παιδαράς τα ακούω. Μια ζωή. Σε πειράζει που ακούς τα φουρνέλα πλέον;

Σ: Να μην με πειράζει ρε Χρήστο;

Π: Αν δούλευες εκεί τι θα έλεγες; Θα τα άκουγες;

Σ: Τι θα έλεγα; Το ίδιο θα έλεγα.

Π: Τόσο καιρό τα άκουγες. Τώρα τα θυμήθηκες; Αν δούλευες εκεί, τα ίδια θα έλεγες; Τα φουρνέλα ακούγονται. Αλλά είναι το ίδιο ρε Γιάννη; Θυμάσαι που έσκαγαν και γκρέμιζαν τον τόπο; Τότε το ’68 έπεφταν σπίτια… Γιατί το δεχτήκατε τότε; Γιατί τότε δούλευες. Ενώ τώρα όχι… Γιατί το δεχτήκατε τότε; Είχαν μπει σε κατοικημένη περιοχή. Και το δεχτήκατε.

Σ: Ήταν τα βουλιαμέντα τότε. Άλλοι καιροί.

Π: Να τα χαρείτε. Τότε δεν είπατε τίποτα. Τώρα που δεν έχετε προβλήματα, τώρα αντιδράτε; Να τα χαρείτε. Τότε που γλείφατε δεξιά και αριστερά δεν ξέρατε… Μην πω καμιά άλλη κουβέντα. Έκανες και πρόεδρος της κοινότητας Γιάννη. Ντροπή. Πηγαίνατε 5-6 τότε και σκεπάζατε τις τρύπες τα βράδια… Και βγήκατε στο κουρμπέτι τώρα και λέτε αυτές τις μαλ*****. Τα φουρνέλα ακούμε μόνο ρε Γιάννη.

(Ο κ. Γιάννης αποχωρεί χτυπώντας την εξώπορτα.)

Κάποτε υπήρχε πρόβλημα δηλαδή.

Και βέβαια υπήρχε. Μια γειτονιά έφυγε…

Και ποιοι είχαν τα μεταλλεία;

Ο Μποδοσάκης τα είχε. Αλλά όλοι τους δούλευαν και έτσι… βούβα.

Τώρα, με την καινούρια εταιρεία;

Τώρα τίποτα. Μόνο αυτός ο ήχος. Κάποτε ήταν χοντρό το πρόβλημα…

Οι εφημερίδες λένε τα αντίθετα. Πως υπάρχει σοβαρό πρόβλημα.

Ναι, καλά. Πήρα τον δημοσιογραφό από «ΤΑ ΝΕΑ». Του είπα, έλα εδώ. «Γιατί δυσφημίζεις το χωριό μου; Χωρίς να έρθεις εδώ;»

Δεν ήρθε ο δημοσιογράφος εδώ;

Και βέβαια όχι.

Α, δεν ήρθε. Και οι φωτογραφίες του ρεπορτάζ;

Του τις έστειλαν από εδώ. Μια μερίδα ανθρώπων. Οι «του Παπαγεωργίου». Είναι ένας τύπος, δεν ξέρω αν σας μίλησε, που δεν είναι από τον τόπο μας και έρχεται εδώ για να μας παίξει τον περιβαντολόγο.

Όταν λέτε πως «κάνει τον περιβαντολόγο»;

Τον ενοχλούν τα μεταλλεία. Δουλεύαν από το 1800. Δεν σταμάτησαν να δουλεύουν στον Δεύτερο Παγκόσμιο. Ξέρεις τι έγινε; Όταν έκλεισαν το ‘03 έως το ’05 εξαφανίστηκαν όλοι οι νέοι.

Τώρα επέστρεψαν;

Ναι, έχουμε νέους.

Που εργάζονται;

Στα μεταλλεία.

Για πόσο καιρό μπορούν να εργάζονται;

Σύμφωνα με το πλάνο που μας έδωσαν, είναι μια δεκαπενταριά χρόνια. Και αν τους αφήσουν να προχωρήσουν, ο τόπος θα έχει δουλειά τα επόμενα 30 – 50 χρόνια… Και στην Ολυμπιάδα, θέλουν το τέλμα. Θα καθαρίσουν την περιοχή. Τα μεταλλεία μας έδωσαν μιαν ανάσα. Δεν υπάρχουν άλλες πηγές «ενέργειας». Θέλουμε να στραφούμε και στον αγροτουρισμό αλλά είναι κάτι που βρίσκεται σε αρχικό στάδιο.

Προβλήματα υγείας;

Κάποτε οι στοές ήταν λαγούμια. Τώρα μπαίνουν με το αμάξι. Τα φουρνέλα πέφτουν 250 μέτρα κάτω από το χωριό. Κάποτε βούλιαζε ο τόπος. Φρόντιζαν βέβαια να τα αποζημιώσουν από την Εταιρεία. Δεν το δεχόμουν, αν και πιτσιρικάς. Το έβλεπα και δεν το δεχόμουν.

Κατηγορούν τον ήχο δηλαδή;

Ναι. Ούτε δονήσεις, ούτε τίποτα. Και οι ρωγμές, είναι από τα χρόνια… Παλιό χωριό. Κάθε σπίτι έχει τα σημάδια του χρόνου. Φυσιολογική εξέλιξη. Και οι φωτογραφίες που βγαίνουν στον Τύπο είναι από σπίτια πολλών ετών. Ήρθε ο IΓΜΕ. Ο ΙΤΣΑΚ. Θεσμοθετημένοι φορείς. Δεν έχουμε να κρύψουμε κάτι.

Αν κλείσουν το μεταλλείο, τι κερδίζουν; Τι θα κερδίσουν οι «αντιδρώντες».

Θα διαλύσουν το χωριό. Τι θα κερδίσουν. Τα παίρνουν. Εδώ μάθαμε πως χτίζουν σε οικόπεδα, κοντά στο χωριό μας. Πολιτικοί μηχανικοί που γίναν οικολόγοι…

Ο καφετζής, μαζεύει τα ποτήρια μας. Πριν προλάβω να του το ζητήσω, μας μιλά:

«Τα μεταλλεία είναι πηγή ζωής. Εγώ είμαι ξένος. Από ένα πεδινό χωριό. Αυτοί εδώ, σπούδασαν τα παιδιά τους, έμειναν στον τόπο τους. Δεν έφυγαν μετανάστες… Και όσοι δεν δουλεύουν στα μεταλλεία, ζηλεύουν τους σημερινούς μισθούς. Τα φουρνέλα πάντα χτυπούσαν, κάθε βράδυ.»

Τα συμπεράσματα δικά σας...